Posebnu vrijednost ovog multietničkog i multikulturnog prostora, gdje se susreću zapadna i istočna civilizacija, čine brojni kulturno-hstorijski spomenici. Najpoznatiji su Stari Ras kao prva prestonica Srbije i Sopočani predstavljaju impresivnu cjelinu srednjovjekovnih spomnika pod zaštitom UNESCO-a. Tu spada ju utvrđenja, crkve i manastiri. Manastir Sopoćani je primjer gdje se susreću zapadna civilizacija i vizantisjki svijet.
Postoje i brojni spomenici iz turskog peroda kada Novi Pazar je bio važno Tursko uporište na Balkanu Iz tog perioda sačuvano je nekoliko džamija, turbeta, ćesama, starih građevina za stanovanje, sagrađenih u balkansko-turskom stilu, nadgrobnih spomenika, stara turska tvrđava, han i hamam.
Posebnu vriednost predstvljaja Ilirsko-grčki nalaz sa kraja 6 i početka 5 vijeka prije nove ere koji se čuva u Narodnom Muzeju u Beogradu poznat kao «Novopazarski nala» ili «Autarijatsko blagoIlirsko» Ilirkogrčki nlaz u Novom Pazaru spada među epohalna naučna otkrića koja imaju kulturni značaj u okviru evropske arheologije. Nalaz predtavlja ilirsko-gračku klulturnu simbiozu. To je bogati sadržaj autarijatskog kneževskog tumula koga čine brojni zlatni, srebrni i čilibarski ukrasni predmeti.
……………………………………………………………………………………………………………………….
KULTURNI SPOMENICI – Novi Pazar je bogat kulturnim spomenicima od praistorije do savremenog doba, gdje se susreću zapadna i istočna civilizacija. Arheološki nalazi govore da je ovo područje bilo naseljeno još od kamenog doba – nalaz Naprelje, preko gvozdenog doba – nalaz Smolučka pećina i ranoantičkog doba – Novopazarski nalaz, te nalazišta ostataka kasnoantičkih i srednjovjekovnih utvrđenja Jeleč i Ras. Medu najvažnije Na 20 km od Novog Pazara ka Tutinu nalazi se Smolućka pećina sa tragovina naseljenosti iz praistorije. Kulturno-istorijski spomenici iz starog veka su Neprelje iz gvozdenog doba; Novopazarski nalaz iz rano-antičkog doba poznat pod imenom Autarijatsko blago;
Poznati srednjovekovni spomenici su gradovi Jeleč i Ras, Petrova crkva, manastir Đurđevi Stupovi i manastir Sopo}ani. Ras je prestonica srpske države Raške. Razvijao se u periodu od VIII do XIV veka.
Manastir Sopoćani, čiji je osnivač kralj Uroš I (1242-1276). Građen je od 1263. do 1268. godine. U unutrašnjosti manastira sačuvana je najdragocenija galerija raškog i vizantijskog fresko slikarstva. Deo Manastir je krajem XVII veka, pred seobu Srba, porušen i skoro dva i po veka bio bez krova. Freske su izuzetne vrednosti. Manastir pripada Raškoj graditeljskoj školi.
Prema hronićaru Bećiru Hodžiću – Šećeroviću, osmanlijska vojska se 5. jula 1389. godine spustila u dolinu reke Raške, na ušće reke Jo{anice. Na mestu gde se vojska ulogorila podignut je Gazi Isabegov hamam u XV veku. Pored Hamama bila je velika škola koju su pohađala hrišćanska deca. škola je spaljena 1689. godine, u austro-turskom ratu. Osnivač Novog Pazara podigao je Hamam i džamiju pored koje je svake godine 5. jula kao Dan osnivanja grada, koji je ukinut 1908. godine, kada je promenjeno u 12. jul po naredbi Porte.
Gradska tvrđava sa Kulom motriljom (“Starom izvidnicom”) iz XV vijeka, izgrađena po nalogu osnivača grada Isa-bega Ishakovića. U XV veku u doba osnivanja Novog Pazara, postojala je mala tvr|ava koja je bila opasana rovom, zemljanim nasipom i zidom od uspravno pobodenih brvana. Sada{nji izgled bedema i Kule motrilje poti~e iz XVII i XVIII vijeka.
Amir-agin han (konak) iz XVII vijeka. Nalazi se u centru grada, gde se pretpostavlja da su u XV veku postali prvi začeci Novog Pazara. U Srbiji je najstariji i najlepši očuvani spomenik ove vste.[/lsvr_feature]
