Manastir Đurđevi stupovi, još jedan od bisera srpske srednjevekovne države na listi svetske baštine UNESCO, izgrađen je na brdu iznad današnjeg Novog Pazara, u Starom Rasu. Spada u red najstarijih srpskih manastira. Ovaj, po mnogo čemu poseban hram, podigao je Stefan Nemanja u prvim godinama posle stupanja na presto velikog župana (izgradnja je završena 1171. godine), a crkva je oslikana oko 1175. godine.
Zadužbina velikog župana
Stefana NemanjeManastir Đurđevi stupovi posvećen je svetom Đorđu. Nalazi na brdu iznad Novog Pazara. Spada u red najstarijih srpskih manastira. Ovaj, po mnogo čemu poseban, hram podigao je Stefan Nemanja u prvim godinama posle stupanja na presto velikog župana (izgradnja je završena 1171. godine), a crkva je oslikana oko 1175. godine.
Svetska kulturna baština
Pod zaštitom je UNESCO-a.Danas je manastir velikim delom obnovljen. Krajem devedesetih godina u manastir su se vratili monasi, nakon čega je usledila velika akcija obnove u koju su se uključile brojne poznate ličnosti – glumci, pevači, sportisti...
Manastir je uvršten u svetsku kulturnu baštinu i pod zaštitom je UNESCO-a.
300 godina ruševina
Danas manastir obnovljenManastir Đurđevi stupovi je zapusteo 1689. godine, nakon Austro-turskog rata, kada je poslednjih 16 monaha koji su činili bratstvo napustili manastir i pred Turcima pobegli na sever. Tokom naredna dva veka Đurđevi stupovi su postali ruševina koju su ratovi još više razarali. Oko 300 godina Đurđevi stupovi bili su u ruševinama, a oko pola veka se obnavljaju.
Dve kule - stolpa
Posebnom značajO posebnom značaju manastira, pored starih biografskih tekstova, govori i izuzetan položaj na samom vrhu istaknutog uzvišenja, kao i osobena arhitektura crkve svetog Đorđa sa dve kule-stolpa / stupa koji su dali kasniji naziv i crkvi i manastiru - Đurđevi stupovi. U zavisnosti od brzine prikupljanja novca, biće dovršene dve kule / stupa i manastir će zablistati u punom svetlu.
Fresko slikarstvo stupova
850 godina postojanjaIguman manastira svetog Đorđa je imao istaknuto mesto u životu crkve. On je iz Srema, gde je živeo, prenet u manastir svetog Đorđa i tu sahranjen 1316. godine. S obzirom da je izgrađen na krunskim posedima dinastije Nemanjića raspolagao je znatnim vlastelinstvom.
Drugi ktitor manastira bio je kralj Dragutin koji je dogradio manastirsku crkvu i oslikao njenu pripratu.
GALERIJA
FRESAKA
Istraži
JEDAN OD NAJSTARIJIH MANASTIRA SRBIJE
Đurđeve stupove je podigao Veliki župan Stefan Nemanja 1168.godine. Oni su udaljeni oko 4 kilometara zapadno od Novog Pazara. Đurđevi stupovi imaju izuzetno mesto u istoriji arhitekture XII veka. Manastir je osnovan u vremenu odmah posle bitke kod Pantina. Prema podacima iz nedavno pronađenog natpisa, crkva sv. Đordja, kao glavni objekat manastira, sagradjena je 1170/71.godine.
Manastir Đurđevi stupovi
Nalaze se na vrhu šumovitog uzvišenja koje dominira panoramom Novog Pazara. Đurđevi Stupovi su podignuti oko 1170. godine kao zadužbina velikog župana Stefana Nemanje, odmah posle presudne bitke kod Pantine iz koje je izašao kao pobednik nad Vizantincima i svojom braćom. Kompleks su činili crkva Sv. Đorđa, trpezarija, konaci, cisterne i zidine sa ulaznom kulom. Crkva je dobila ime po Sv. Đorđu, kome je posvećena, i po dva nekadašnja zvonika (u staroslovenskom jeziku – stopa, stuba). Naime, prema Stefanu Prvovenčanom, Nemanja je ovu crkvu podigao u znak zahvalnosti Sv. Đorđu što ga je izbavio iz tamnice gde su ga zatvorila njegova braća.
Jednobrodni hram sa trodelnim oltarskim prostorom, naosom i pripratom, svojim spoljnim izgledom odaje duh romanskog graditeljstva. Spoj vizantijskog prostornog rešenja i romanskog graditeljstva izrašće u originalnu simbiozu na čijim osnovama se izgradio raški graditeljski stil.
Freske, danas najvećim delom oštećene, a delom prenete u Narodni muzej u Beogradu, izvedene su u najboljim tradicijama komninskog stila i vešto prilagođene arhitekturi hrama, što je posebno došlo do izražaja u kupoli. Veoma impresivna je slika Sv. Đorđa na konju, koja se nalazi iznad glavnog ulaza u crkvu.
Ulazna kula je dogradnjom apside na istočnoj strani 1282/83. godine pretvorena u kapelu, koju je namenio kralj Dragutin sebi za grobnicu. Unutrašnjost kapele je oslikana freskama istorijske sadržine i portretima prvih Nemanjića. Takođe se ističu predstave četiri srpska državna sabora na kojima su donete značajne istorijske odluke.
Kao deo celine Stari Ras sa Sopoćanima, manastir Đurđevi Stupovi se nalazi na Listi Svetske kulturne baštine UNESCO-a od 1979. godine.
Đurđeve stupove je podigao Veliki župan Stefan Nemanja 1168.godine.
Oni su udaljeni oko 4 kilometara zapadno od Novog Pazara.Đurđevi stupovi imaju izuzetno mesto u istoriji arhitekture XII veka. Manastir je osnovan u vremenu odmah posle bitke kod Pantina. Prema podacima iz nedavno pronadjenog natpisa, crkva sv. Đorđa, kao glavni objekat manastira, sagradjena je 1170/71.godine.
Iz sačuvanih dokumenata saznaje se da je manastir tokom srednjeg veka uživao veliki ugled.
Položaj manastira i oblik terena gde je sagrađen imali su izvesnog uticaja na izgled i raspored manastirskih građevina. Manastir je opasivao obimni zid debljine oko 1 metar. Ostaci svih postojaćih manastirskih građevina ne potiću iz vremena osnivaca manastira. Savremenici crkve kao najstarijeg objekta su cisterna sa bunarom, trpezarija na južnoj strani i najveći deo obimnog zida. Manastir je znatnije obnovio, kralj Dragutin, kada je ulaznakula pretvorena u kapelu i kada je glavna crkva prtrpela neznatne izmene. Tom prilikom je izgradjena nova trpezarija istočno od crkve. U to vreme, a i kasnije, nastale su još neke promene u strukture kompleksa, koje se ne mogu u potpunosti definisati i hronološki opredeliti.
Unutrašnji zidovi crkve ukrašeni su freskama oko 1175. godine, koje su očuvane samo u fragmentima. Jedan deo fresaka prenešen je u Narodni muzej u Beogradu. Tematika i raspored fresaka, uglavnom, odrađavaju iskustva vremena u kome su nastale.
Živopis je rad dobrih carigradskih majstora sa razvijenim osećanjem za ravnotežu i usklađenost masa i bojenih površina, koji se stilski vezuju za nešto starije freske. Zidno slikarstvo crkve sv. Đorđa je redak primer smišljeno koncipirane ideje unutrašnje dekoracije u punom skladu sa postojećim arhitektonskim okvirom hrama. Jako nastradale freske iz 1282/83.godine u prprati crkve, čije je slikanje platio kralj Dragutin, delo su istih majstora koji su ukrasili kapelu.
Uz likovne i ikonografske vrednosti fresaka u priprati, osobiti istoriski začaj imaju zidne dekoraciji u kapeli. Pored portreta Stefana Nemanje, Stefana Prvovenčanog, kralja Uroša I, kraljice Jelene, kralja Dragutinom sa sinom Vladislavom i ženom Katelinom, kralja Milutina i njegove žene Jelene, ističu se freske četiri srpska državna sabora na kojima su donete značajne odluke.
Autori ovih fresaka, poreklom Grci, daroviti majstori koji su izrazite pristalice zrelog plastičnog stila XIII veka. Na osnovu očuvane dokumentacije i podataka od kojih se došlo istraživanjem, zavod za zaštitu spomenika kulture iz Kraljeva, po projektu arh. Jovana Neškovića, izvršio je delimičnu obnovu crkve sv.Đorđa i obimne arheološke i konzervatorske radove u kompleksu. U najskorije vreme napravnjen je plan koji je u projektu za obnovu manastira Đurđevi stupovi.
Manastir je napušten krajem XVII veka za vreme austrisko-turskih ratova kada se neke manastirske zgrade stradale u pozaru. Prilikom grđenja Novopazarske tvrdjave u XVIII veku upotrebljivan je kamen sa Đurdjevih stupova, ali je zauzimanjem crkvenih vlasti upotreba kamena u ove svrhe obustavljena.
U XIX veku, prema svedočenju putopisa i hroničara, glavna crkva je bila u velikoj meri porušena. Veća razaranja crkva je doživela 1912. u borbama za oslobođenje Novog Pazara od Osmanlija kao i 1941. kada su manastir i crkva korišćeni kao majdan za izgradnju nemačkih utvđenja.
Na osnovu očuvane dokumentacije i podataka od kojih se došlo istraživanjem, po nekim oblikama, arhitektura crkve predstavlja jedinstveno rešelje u srpskoj arhitekturi srednjeg veka. To je jednobrodna građevina, čiji je unutrašnji prostor podeljen na oltarski deo, centralni podkupolni prostor i pripratu. Crkva je shvaćena kao centralna građevina pri čemu je prostor sa kupolom dobio dominantan značaj. Oltarski prostor ima trodelnu apsidu, a centralni pravougaoni prostor sa severne i južne strane je proširen vestibilima. Pripratu, zasvedenu poluobličastim svodom, sa severne i južne strane, flankirale su dve visoke kule (stupovi-po kojima su Đurđevi stupovi i dobili ime), koje su sa snažno razvijenom kupolom činile skladnu ravnotežu.
