Deo prostorne kulturno istorijske celine Novopazarska tvrđava sa starom čaršijom I kompleksom oko Altun alem džamije, utvrđenom za nepokretno kulturno dobro od izuzetnog značaja.
Link:
Altun Alem džamija iz XVI veka, delo je čuvenog neimara Muslihudina Abdulganija. Predstavlja jednu od najlepših građevina islamskog graditeljstva u Srbiji. Nalazi se u Ulici Prvog maja, kojom je nekada prolazila carska džada, put prema Mitrovici, Skoplju i Istanbulu.
Džamija spada među jednoprostorne kupolne džamije sa tremom. Zidovi su od tesanog kamena peščara, a kalota kupole od opeke. Džamija ime dvanaestostrano minare, zidano lepo obrađenim kamenom peščarom. Trem je dvotravejni i pokriven dvema slepim kupolama, zatvoren sa svoje desne strane zidom koji predstavlja produžetak zida glavnog dela džamije i uz njega je prislonjeno minare.
Minare je dvanaestostrano i izgrađeno kao i trem od kvadera peščara. Visoko podnožje minareta ukrašeno je pri vrhu frizom slepih arkadica i prstenastim vencem. Ispod šerefeta isklesana su tri reda stalaktitnih ukrasa. Plastična dekoracija je malo zastupljena u enterijeru, ali je ima na bazama i kapitelima stubova i parapetnim pločama šerefeta. Motiv kristalastog saća nalazi se po obodu dekorativne niše u tremu, a plitki frizovi saracenskih lukova u prstenovima kupola.
Po svojim neuobičajenim karakteristikama za svoje vreme predstavlja redak spomenik osmanlijskog graditeljstva rano-osmanlijske arhitekture Brusanske škole, ne samo u ovom kraju već i na Balkanu. Koncepcija džamije sa tremom kakav je kod Altun-alem džamije, preneta je iz velikih osmanskih centara, poput Jedrena i Istanbula.
Arhitektura Altun-alem, kao i drugih džamija u Novom Pazaru, može se podvesti pod opšte arhitektonske karakteristike džamija građenih na prostoru bivše Jugoslavije. Od samog početka izgradnje primenjivan je tip jednoprostorne džamije sa tremom. Veliki uticaj na arhitekturu novopazarskih džamija izvršile su zadužbine Isa-bega Ishakovića, džamija na Žitnom trgu i hamam kod kojih se jasno uočavaju karakteristike brusanskog stila: odsustvo ukrasa i obrada fasada vizantijskim načinom zidanja - alternacijom kamena i opeke.
Konzervatorskim radovima su na unutrašnjim zidnim površinama pronađeni fragmenti crteža u mihrabskoj niši, koji bi trebalo da predstavljaju dekorativni citat iz Kurana. U niši iznad ulaza u minare, nalazio se geometrijski ornament naslikan crnim tušem u obliku šestokrakih zvezda.
Na džamiji, spomeniku kulture koji je deo prostorne kulturno-istorijske celine od izuzetnog značaja, u dva navrata su vršeni konzervatorski radovi: 1970-1972. i 1985-1988. godine. Rekonstrukcijama izvedenim početkom 21. veka i upotrebom novih materijala, ceo kompleks je dosta izgubio od autentičnosti.
Džamiju su zidale dve grupe majstora. Jedni su obavili zidarske radove na samoj građevini, dok su minare, oblaganje fasade trema i plastičnu dekoraciju uradili majstori zvani taščije.
Uobičajeno je bilo da se oko lepih, osobito sakralnih objekata, prepričavaju legende, pa je tako i za Altun-alem džamiju vezana jedna od njih. Altuna, Hadžira i Halima, tri pašine ćerke, lepotice kao dženetske hurije, rođene su i rasle u Novom Pazaru. Zbog lepote, bogatstva i ugleda što su posedovale ove tri sestre, niko se nije usudio da ih zaprosi, »jer one su bile rođene samo za Stambol«, za carske saraje, a ne za Novi Pazar. Dani su tekli, vreme prolazilo i činilo svoje, a tri pašine ćerke, tri lepotice, ostaše neudate.
U godinama pred smrt dogovorile su se da svoje silno bogatstvo ostave u dobrotvorne svrhe. Altuna je dala sredstva da se izgradi džamija i da nosi njeno ime, pa otuda Altun-alem džamija. Hadžira je dala zemlju za gradsko groblje u jugozapadnom delu grada, pa se taj deo tada nazvao Hadžet. Najmlađa od sestara Halima dala je sredstva za izgradnju česme u gradu i ta česma se i danas zove Halimača.
Za ktitora Altun Alem džamije smatra se Muslihedin Abdul Gani, poznatiji kao Mujezin hodža Al Medini. O tome svedoči očuvana zadužbinska povelja iz koje se vidi da je on, pored objekata u drugim krajevima, u Novom Pazaru sagradio još i mekteb u dvorištu Altun-alem džamije, tri kuće za stanovanje imama, han, nekoliko dućana pored hamama i sedam mlinova. Graditelj džamije nije bio samo imućan, već i učen čovek. To dokazuje njegovo zvanje – mevlana, počasno zvanje koje su nosili poznati učenjaci i filozofi.
Altun-alem džamija je u arhitektonskom smislu ubedljivo najvrednija od svih novopazarskih džamija. Altun- alem džamija spada u red manjih jednoprostornih kupolnih džamija sa dvotravejnim tremom. Molitveni prostor pokriva niska i prostrana kupola. Prelaz iz kvadratne osnove u kružni prsten tambura izveden je pandantifima, čije ivice ocrtavaju plitki i u temenu prelomljeni luci. Unutrašnji prostor osvetljen je sa po 4 prozora na svakom od obimnih zidova, osim prema tremu gde postoji samo jedan. U tamburu kupole su još tri prozora. Zidovi su rađeni u alternaciji kamena i opeke i spolja delimično malterisani, verovatno na mestima gde je zidanje bilo loše ili su vršene popravke. Ti delovi fasada su tako obrađeni da imitiraju pravilno smenjivanje kamena i opeke, koje je na pojedinim mestima očuvano u izvornom stanju. Obrada vrata i prozora je bez dekorativnih elemenata, jedino je kamen nešto bolji i preciznije klesan. Venac pod krovom sastoji se od dva reda zupčasto složenih opeka. U enterijeru je od tog kamena isklesan jednostavan mimber i lepo profilisan okvir mihraba sa nišom koja se završava stalaktitnim ukrasima. Mahvil je postavljen celom dužinom severozapadnog zida, a izveden je od drveta.
Vreme izgradnje Altun-alem džamije datira između 1516. i 1528. godine. Ktitor je Muslihedin Abdul Gani, poznatiji pod imenom Mujezin hodža Al Medini. Njegovo ktitorstvo potvrđuje zadužbinska povelja. Osnova džamije je jednoprostorna kupolna građevina sa dvotravejnim tremom natkrivenim dvema kupolama. Ovaj tip džamije nije karakterističan na našem prostoru, već je uticaj prenet iz osmanskih centara poput Jedrena i Istanbula. Spomenik je kulture od izuzetnog značaja.
© 2025 Turisticka organizacija Novi Pazar. Design by Agencija Grupa
