Između dva svjetska rata, u Novom Pazaru su postojale pedeset i dvije ulice, od kojih su, sa desetak fenjera, bile osvijetljene samo dvije, i to: ulica Kralja Petra (današnja ulica 28. novembra), i ulica Kralja Aleksandra (današnja ulica 1. maja). Takva rasvjeta je postojala sve do 1931. godine, odnosno do izgradnje prve hidrocentrale u gradu.
Ideja za igradnju centrale pripala je tada čuvenom Novopazarcu, preduzetniku, biznismenu i hotelijeru Ranku Ivkoviću. Ovaj vrlo bistar, pametan, preduzimljiv i sposoban čovjek bio je vlasnik nadaleko čuvenog hotela „Vrbak“, izgrađenog na malom ostrvu sprudu, koje je u skoro samom centru varošice formirala rijeka Raška.
Gazda Ranko je neposredno prije početka gradnje gradske električne centrale, za potrebe svog hotela instalirao i pustio u rad malu hidrocentralu snage 5 kw.
Nakon formiranja konzorcijuma, u kojem je učešće uzelo nekoliko uglednijih i bogatijih građana, krenulo se u realizaciju projekta izgradnje električne centrale na gradskom jazu, snage 100 kw. S obzirom da je u pitanju bila veća investicija, i da je bilo potrebno više ulagača, učešće u finansiranju je uzelo nekoliko koncesionara sa otprilike 50% kapitala (Džemail-aga Bošnjović, Aćif Hadžiahmetović, Ejup-aga Ljajić, Dušan Vranić, Hamza Pećanin i Mehmed Dizdarević), dok je drugi dio obezbijedio upravo Ranko Ivković.
Zahvaljujući Rankovom poznanstvu sa profesorom Univerziteta u Beogradu i nadaleko priznatim inženjerom građevinarstva Miladinom Pećinarom, Novi Pazar je za svega pet godina dobio dvije hidrocentrale. U izradi projekta, osim pomenutog profesora Pećinara, učešće je uzeo i Josif Novaković, mašinski inžinjer iz Zagreba. Cjelokupna oprema, uključujući turbinu, generator i ostale prateće uređaje, kupljena je od firme Siemens iz Njemačke.
Prije početnih radova na centrali, najprije je otkupljena vodenica na jazu od ugledne novopazarske porodice Agušević, koja je ubrzo u potpunosti porušena. Nakon raščišćavanja prostora, pristupilo se uzvodnoj rekonstrukciji korita jaza, kao i izgradnji vodozahvata i prelivnih stanica. Takođe, ispod centrale je izgrađen betonski tunel, kojim je iz turbine voda oticala u rijeku Rašku. Uzgred je izgrađeno 23 kilometra električne mreže.
Lokacija, na kojoj se gradila elektrocentrala, nalazila se u strogom centru, u neposrednoj blizini sjevernog bastiona Gradske tvrđave i Oficirskog doma (sada je tu Gradska biblioteka).
Izgrađena od kamena i betona, sa pokrovom u obliku ravne betonske terase, centrala je bila vješto ukomponovana u okolni ambijent. Nakon prijema za upotrebu od strane Zetske banovine, centrala je puštena u rad 8. novembra 1931. godine. Hidrocentrali je dato ime: „Sandžak“.
Prvi potrošač električne energije sa novoizgrađene elektro-centrale na jazu bio je mlin Ranka Ivkovića, kojim je rukovodio Hasan Ljuhar. Zatim je struju dobio Gradski bioskop Mirka Todorovića, kao i njegova pilana (kasnije pogon trikotaže „Bogoljub Čukić“).
Ubrzo je između tadašnjeg predsjednika opštine Đorđa Petrovića, odbornika Mehmeda Pećanina, Milića Jevđovića, Avakuma Tiosavljevića i Ali-bega Rasovca, sa jedne i Ranka Ivkovića i Džemail-age Bošnjovića sa druge strane sklopljen ugovor o osvjetljavanju dvadeset i šest gradskih ulica.
Gazda Ranko je umro 10. februara 1939. godine. Sahranjen je u Novom Pazaru, uz sve državne počasti. Na dan sahrane, u gradu je bila proglašena žalost. Državne i opštinske ustanove nisu radile. Zbog zasluga na elektrifikaciji i razvoju Novog Paza- ra, od svojih sugrađana je gazda Ranko prozvan: „Majkom Novopazaraca“.
Poslije Rankove smrti, naslijednik udjela nad centralom je postao njegov brat Desko.
Odmah poslije rata, centrala i jaz su nacionalizovani, kao i Električni mlin, Gradski bioskop i Pilana. Centralom je sve do 1975. godine gazdovala gradska Elektrodis tribucija. Zbog nerentabilnosti, navodno, te godine je zatvorena centrala i obustavljena proizvodnja električne energije. Od tada, pa sve do današnjih dana, centrala i jaz su prepušteni propadanju i zaboravu.
Na taj način je jedan od istinskih bisera Novog Pazara počeo gubiti sjaj. Među stanovnicima Novog Pazara je ostalo sjećanje na Ranka Ivkovića, jednog od najznačajnijih novopazaraca dvadesetog vijeka, kao i na njegove prijatelje i ortake, sudionike stvaranja izuzetnog narodnog dobra.
Ostaci gazda Rankove centrale i dan-danas plijene pažnju prolaznika. Iskreno se nadam i uvjeren sam da će se neko iz gradske vlasti sjetiti i jednoj od ulica u Novom Pazaru dodijeliti naziv po ovom izuzetnom čovjeku, kako bi se sačuvala uspomena na velikog dobrotvora, vizionara i istinskog Novopazarca Ranka Ivkovića.
Ostaka teksta pronađite u knjizi.
Tekst sa pratećom fotografijom prenet iz fotomonografije Asima Nikšića “Moj Pazar, moji ljudi, moje uspomene”
