Manastir Đurđevi stupovi, još jedan od bisera srpske srednjevjekovne države na listi svetske baštine UNESCO, izgrađen je na brdu iznad današnjeg Novog Pazara, u Starom Rasu. Spada u red najstarijih srpskih manastira. Ovaj, po mnogo čemu poseban hram, podigao je Stefan Nemanja u prvim godinama poslije stupanja na presto velikog župana (izgradnja je završena 1171. godine), a crkva je oslikana oko 1175. godine.
Zadužbina velikog župana
Stefana NemanjeManastir Đurđevi stupovi posvećen je svetom Đorđu. Nalazi na brdu iznad Novog Pazara. Spada u red najstarijih srpskih manastira. Ovaj, po mnogo čemu poseban, hram podigao je Stefan Nemanja u prvim godinama posle stupanja na presto velikog župana (izgradnja je završena 1171. godine), a crkva je oslikana oko 1175. godine.
Svetska kulturna baština
Pod zaštitom je UNESCO-a.Danas je manastir velikim delom obnovljen. Krajem devedesetih godina u manastir su se vratili monasi, nakon čega je usledila velika akcija obnove u koju su se uključile brojne poznate ličnosti – glumci, pevači, sportisti...
Manastir je uvršten u svetsku kulturnu baštinu i pod zaštitom je UNESCO-a.
300 godina ruševina
Danas manastir obnovljenManastir Đurđevi stupovi je zapusteo 1689. godine, nakon Austro-turskog rata, kada je poslednjih 16 monaha koji su činili bratstvo napustili manastir i pred Turcima pobegli na sever. Tokom naredna dva veka Đurđevi stupovi su postali ruševina koju su ratovi još više razarali. Oko 300 godina Đurđevi stupovi bili su u ruševinama, a oko pola veka se obnavljaju.
Dve kule - stolpa
Posebnom značajO posebnom značaju manastira, pored starih biografskih tekstova, govori i izuzetan položaj na samom vrhu istaknutog uzvišenja, kao i osobena arhitektura crkve svetog Đorđa sa dve kule-stolpa / stupa koji su dali kasniji naziv i crkvi i manastiru - Đurđevi stupovi. U zavisnosti od brzine prikupljanja novca, biće dovršene dve kule / stupa i manastir će zablistati u punom svetlu.
Fresko slikarstvo stupova
850 godina postojanjaIguman manastira svetog Đorđa je imao istaknuto mesto u životu crkve. On je iz Srema, gde je živeo, prenet u manastir svetog Đorđa i tu sahranjen 1316. godine. S obzirom da je izgrađen na krunskim posedima dinastije Nemanjića raspolagao je znatnim vlastelinstvom.
Drugi ktitor manastira bio je kralj Dragutin koji je dogradio manastirsku crkvu i oslikao njenu pripratu.
GALERIJA
FRESAKA
Istraži
JEDAN OD NAJSTARIJIH MANASTIRA SRBIJE
Đurđeve stupove je podigao Veliki župan Stefan Nemanja 1168.godine. Oni su udaljeni oko 4 kilometra zapadno od Novog Pazara. Đurđevi stupovi imaju izuzetno mjesto u historiji arhitekture XII vijeka. Manastir je osnovan odmah poslije bitke kod Pantina. Prema podacima iz nedavno pronađenog natpisa, crkva sv. Đordja, kao glavni objekat manastira, sagradjena je 1170/1171.
Manastir Đurđevi stupovi
Nalazi se na vrhu šumovitog uzvišenja koje dominira panoramom Novog Pazara. Đurđevi Stupovi su podignuti oko 1170. godine kao zadužbina velikog župana Stefana Nemanje, odmah poslije presudne bitke kod Pantine iz koje je izašao kao pobjednik nad Vizantincima i svojom braćom. Kompleks su činili crkva Sv. Đorđa, trpezarija, konaci, cisterne i zidine sa ulaznom kulom. Crkva je dobila ime po Sv. Đorđu, kome je posvjećena, i po dva nekadašnja zvonika (u staroslovenskom jeziku – stopa, stuba). Naime, prema Stefanu Prvovjenčanom, Nemanja je ovu crkvu podigao u znak zahvalnosti Sv. Đorđu što ga je izbavio iz tamnice gde su ga zatvorila njegova braća.
Jednobrodni hram sa trodjelnim oltarskim prostorom, naosom i pripratom, svojim spoljnim izgledom odaje duh romanskog graditeljstva. Spoj vizantijskog prostornog rješenja i romanskog graditeljstva izrašće u originalnu simbiozu na čijim osnovama se izgradio raški graditeljski stil.
Freske, danas najvećim djelom oštećene, a delom prenijete u Narodni muzej u Beogradu, izvedene su u najboljim tradicijama komninskog stila i vješto prilagođene arhitekturi hrama, što je posebno došlo do izražaja u kupoli. Veoma impresivna je slika Sv. Đorđa na konju, koja se nalazi iznad glavnog ulaza u crkvu.
Ulazna kula je dogradnjom apside, na istočnoj strani, 1282/83. godine pretvorena u kapelu, koju je namjenio kralj Dragutin sebi za grobnicu. Unutrašnjost kapele je oslikana freskama istorijske sadržine i portretima prvih Nemanjića. Takođe se ističu predstave četiri srpska državna sabora na kojima su donijete značajne historijske odluke.
Kao dio cjeline Stari Ras sa Sopoćanima, manastir Đurđevi Stupovi se nalazi na Listi Svetske kulturne baštine UNESCO-a od 1979. godine.
Đurđeve stupove je podigao Veliki župan Stefan Nemanja 1168.godine.
Oni su udaljeni oko 4 kilometra zapadno od Novog Pazara. Đurđevi stupovi imaju izuzetno mjesto u istoriji arhitekture XII vijeka. Manastir je osnovan odmah poslije bitke kod Pantina. Prema podacima iz nedavno pronadjenog natpisa, crkva sv. Đorđa, kao glavni objekat manastira, sagradjena je 1170/71.godine.
Iz sačuvanih dokumenata saznaje se da je manastir tokom srednjeg vijeka uživao veliki ugled.
Položaj manastira i oblik terena, gdje je sagrađen, imali su izvjesnog utjecaja na izgled i raspored manastirskih građevina. Manastir je opasivao obimni zid debljine oko 1 metar. Ostaci svih postojaćih manastirskih građevina ne potiću iz vremena osnivača manastira. Savremenici crkve, kao najstarijeg objekta, su cisterna sa bunarom, trpezarija na južnoj strani i najveći dio obimnog zida. Manastir je znatnije obnovio, kralj Dragutin, kada je ulazna kula pretvorena u kapelu i kada je glavna crkva pretrpjela neznatne izmjene. Tom prilikom je izgradjena nova trpezarija istočno od crkve. U to vrijeme, a i kasnije, nastale su još neke promjene strukture kompleksa, koje se ne mogu u potpunosti definisati i hronološki opredijeliti.
Unutrašnji zidovi crkve ukrašeni su freskama oko 1175. godine, koje su očuvane samo u fragmentima. Jedan dio fresaka prenesen je u Narodni muzej u Beogradu. Tematika i raspored fresaka, uglavnom, odražavaju iskustva vrjemena u kome su nastale.
Živopis je rad dobrih carigradskih majstora, sa razvijenim osjećanjem za ravnotežu i usklađenost masa i bojenih površina, koji se stilski vjezuju za nešto starije freske. Zidno slikarstvo crkve sv. Đorđa je redak primjer smišljeno koncipirane ideje unutrašnje dekoracije u punom skladu sa postojećim arhitektonskim okvirom hrama. Jako nastradale freske iz 1282/83.godine u priprati crkve, čije je slikanje platio kralj Dragutin, djelo su istih majstora koji su ukrasili kapelu.
Uz likovne i ikonografske vrijednosti fresaka u priprati, osobiti istorijski začaj imaju zidne dekoraciji u kapeli. Pored portreta Stefana Nemanje, Stefana Prvovenčanog, kralja Uroša I, kraljice Jelene, kralja Dragutinom sa sinom Vladislavom i ženom Katelinom, kralja Milutina i njegove žene Jelene, ističu se freske četiri srpska državna sabora na kojima su donijete značajne odluke.
Autori ovih fresaka, poreklom Grci, daroviti majstori koji su izrazite pristalice zrelog plastičnog stila XIII vijeka. Na osnovu očuvane dokumentacije i podataka do kojih se došlo istraživanjem, Zavod za zaštitu spomjenika kulture iz Kraljeva, po projektu arh. Jovana Neškovića, izvršio je delimičnu obnovu crkve sv.Đorđa i obimne arheološke i konzervatorske radove u kompleksu. U najskorije vrijeme napravljen je plan koji je u projektu za obnovu manastira Đurđevi stupovi.
Manastir je napušten krajem XVII vijeka, za vrijeme austrijsko-turskih ratova, kada se neke manastirske zgrade stradale u požaru. Prilikom građenja Novopazarske tvrdjave u XVIII vijeku upotrebljivan je kamen sa Đurdjevih stupova, ali je zauzimanjem crkvenih vlasti upotreba kamena u ove svrhe obustavljena.
U XIX vijeku, prema svjedočenju putopisaca i hroničara, glavna crkva je bila u velikoj mjeri porušena. Veća razaranja crkva je doživjela 1912. u borbama za oslobođenje Novog Pazara od Osmanlija kao i 1941. kada su manastir i crkva korišćeni kao majdan za izgradnju njemačkih utvđenja.
Na osnovu očuvane dokumentacije i podataka do kojih se došlo istraživanjem, po nekim odlikama, arhitektura crkve predstavlja jedinstveno rešenje u srpskoj arhitekturi srednjeg vijeka. To je jednobrodna građevina, čiji je unutrašnji prostor podijeljen na oltarski dio, centralni podkupolni prostor i pripratu. Crkva je shvaćena kao centralna građevina pri čemu je prostor sa kupolom dobio dominantan značaj. Oltarski prostor ima trodelnu apsidu, a centralni pravougaoni prostor sa sjeverne i južne strane je proširen vestibilima. Pripratu, zasvedenu poluobličastim svodom, sa sjeverne i južne strane, flankirale su dvije visoke kule (stupovi-po kojima su Đurđevi stupovi i dobili ime), koje su sa snažno razvijenom kupolom činile skladnu ravnotežu.
