Utvrđenje sačinjavaju tri ugaona bastiona – tabije formirajući približno jednakokraki trougao, čije strane imaju dužinu od oko 200 m. Pored pomenutih tabija, na bedemima tvrđave nalazi se i kula poznata kao Stara izvidnica, ili Kula motrilja, smještena na približnoj polovini razdaljine između sjeverne i zapadne tabije. Kulu motrilju i sjevernu tabiju povezuje kamenom zidani bedem predstavljajući jedini vidljivi ostatak ove vrste odbrambenih zidova.
Tvrđava u centru grada
Omeđena sa svih stranaNa mestu današnje Tvrđave, koja se nalazi na uzvišenju koje sa severozapadne strane omeđava rijeka Raška, a sa istočne Stara čarsija, u XV vijeku u doba osnivanja Novog Pazara, postojala je mala tvrđava koja je, vjerovatno, bila opasana rovom, zemljanim nasipom i zidom od uspravno pobodenih brvana.
Težnja za dekorativnošću
Neizbježni simbol gradaDio Tvrđave građen je sa izvjesnom težnjom za dekorativnošću. O tome svjedoci venac
polukružnog profila koji na visini od oko 5 metara opasuje bastion, reljefno iskesane motive lava, luka i strele, ptice i zmije. Prilikom neke kasnije dogadnje ugrađena je mermerna ploča sa uklesanom 1750. godinom.
Monumentalni bastion
Kompleks oblika trouglaOsnova ovog prostranog kompleksa, sada pretvorenog u park, ima oblik trougla. U priličnoj mjeri očuvan i licem okrenut prema gradu, monumentalni bastion, zidan od blokova grubo obrađenog kamena, flankira prvobitni ulaz u tvrđavu. Unutar njega, u podzemnim zonama, nalazi se tamnica.
Značajna strateška uloga
Izgradnja kamenih bedemaKada je Novi Pazar, poslije turskog poraza kod Beča 1683. godine, dobio značajnu stratešku ulogu, to malo palisadno uvtrđenje se obezbjeđuje masivnim kamenim zidovima. Pretpostavlja se da su znatan dio sjeverozapadnog zidnog platna i sjeverna tabija nastali krajem XVII vijeka. Početkom XVIII vijeka nastavlja se sa izgradnjom kamenih bedema. Današnji izgled tvrđave je plod kasnijih dogradnji koje su preduzimane naročito za vreme Prvog srpskog ustanka i u drugoj polovini XIX veka.
Rušena i obnavaljana
Sultan Abdul AzizTvđava je više puta rušena i obnavaljana. Poslije turskog poraza kod Beča (1683.g.), austro-ugarskog prodora do Skoplja (1689 g.), turske vlasti počinju sa dogradnjom i utvrđivanjem nekadašnjeg zdanja. Rekonstrukcija je nastavljena sve do 1750.g. Za vrijeme sultana Abdul Aziza (1861-1876) sazidane su dvije nove kule, magacin za oružje, municiju, manja džamija kao nova kasarna.
Pouzdano se zna da su unutar tvrđave postojale dvije crkve, koje su porušene, kao i džamija.
GALERIJA
Istraži
TVRĐAVA U CENTRU GRADA
Smještena na uzvišenju, koje sa sjeverozapadne strane omeđava rijeka Raška, a sa istočne Stara čaršija, tvrđava je prevashodno služila za odbranu grada od napada. Osnovu tvrđave obrazuju tri ugaona bastiona (tabije), poligonalne osnove, različitog oblika i dimenzija.
Kula motrilja
Uz sjeverni bedem nalazi se, relativno dobro očuvana kula poznata pod imenom Stara izvidnica ili Kula motrilja, koja danas predstavlja simbol grada. Sagrađena je početkom XVII veka.
Od brojnih objekta koji su se nalazili u tvrđavi jedino je još sačuvana Kula Motrilja, arhitektonski lijepo osmišljena i oblikovana građevina sa oktogonalnom osnovom. Kula je visoka 15 metara, u gornjoj zoni ima formirane četiri mušarabije. Korišćena je u četiri nivoa, a po zidovima su raspoređene kružne puškarnice manjih dimenzija i pravougaonih oblika. Zidovi se završavaju profilisanim krovnim vijencem iznad kojeg se blago uzdiže kosi krov, pokriven ćeramidom.
1692. godine podignuta tvrđava
Prema jednom dokumentu iz 1692. godine podignuta je tvrđava, tj. „unutrašnji grad“. Šta je od objekata podignuto, u okviru tog »unutrašnjeg grada«, nije poznato.
U carskom fermanu iz 1717. godine kaže se da je novopazarska tvrđava sagrađena od kreča i kamena, ali da je tokom vremena oštećena i da je treba popraviti i dograditi. Tada je u tvrđavi popravljeno šest čardaka iznad ulaza, jedan bastion i čardak prema istoku, a izgrađeno je još sedam čardaka. Čardaci su početkom 16. vijeka bili zidani od kamena i imali puškarnice.
Podatak o obnovljenom bastionu, moguće da se odnosi na današnju Kulu Motrilju koja je, vjerovatno, podignuta na prijelazu iz 17. u 18. vijek. To bi značilo da se „unutrašnji grad“ 1692. godine sastojao od: palisadnih bedema, većeg broja čardaka i Kule Motrilje.
S obzirom da se unutrašnjost tvrđave koristi kao park, a da su tabije i kula samostalni objekti, ukoliko se izuzme bedem između Kule motrilje i sjeverne tabije, ništa ne ukazuje da se radi o ostacima utvrđenog kompleksa.
Istorijat novopazarske tvrđave nije dovoljno razjašnjen. Neki historičari smatraju da je prvo palisadno utvrđenje podigao Isa-beg Ishaković. Kako na tvrđavi nije bilo istraživanja znatnijeg obima, to ni ove pretpostavke nijesu potvrđene. Brojni putopisci koji su tokom 16. i 17. vijeka prolazili kroz Novi Pazar, ne pominju tvrđavu. Nakon neuspjele opsade Beča 1683. godine, granice Osmanskog carstva pomjerene su daleko na jug, a Novi Pazar je dobio na značaju sa vojnog aspekta.
Utvrđenje sačinjavaju tri ugaone tabije – bastiona, koje su raspoređene u vrhovima približno jednakokrakog trougla, usmerenog vrhom ka severu, i kula poznata kao Stara izvidnica, ili Kula Motrilja, smeštena između severne i zapadne tabije. Kulu Motrilju i severnu tabiju povezuje kameni bedem predstavljajući jedini vidljivi ostatak ove vrste odbrambenih zidova.
Utvrđenje sačinjavaju tri ugaone tabije – bastioni, koje su raspoređene u vrhovima približno jednakokrakog trougla, usmjerenog vrhom ka sjeveru, i kula poznata kao Stara izvidnica, ili Kula Motrilja, smještena između sjeverne i zapadne tabije. Kulu Motrilju i sjevernu tabiju povezuje kameni bedem predstavljajući jedini vidljivi ostatak ove vrste odbrambenih zidova.
Tabije imaju poligonalne osnove različitog oblika i dimenzija, otvorene su ka unutrašnjem prostoru tvrđave i gornje platforme su im ravne. Zidovi su zidani pravilnim kamenim tesanicima u redovima i vidno se šire ka spoljašnjoj strani. Najmarkantnija je severna tabija, poznata u narodu kao „bedem“, koja dominira na desnoj obali rijeke Raške. Na tabiju se u pravcu juga, a potom i zapada, pruža masivan zid koji je poslužio za formiranje podzemnih prostorija i smještanje zindana (zatvora), kao i glavne ulazne kapije. Zidovi su u gornjoj zoni presječeni dekorativnim, polukružno oblikovanim vencem. Prilikom zidanja tabije na pojedinim mjestima ugrađeni su tesanici sa plitkoreljefnim predstavama luka i strijele, ptice i zmije, lava i dekorativnih rozeta, koji su imali za cilj da simbolički obezbjede tvrđavu od napadača.
